Μοναστήρια στον Όλυμπο

Υπάρχουν αρκετά μοναστήρια και εκκλησάκια στον Όλυμπο. Τα σπουδαιότερα είναι : Η παλαιά και νεά Μονή του Αγίου Διονυσίου, η Μονή Αγίας Τριάδας ή Μονή Σπαρμού και η Μονή Κανάλων.

Παλαιά Μονή Αγίου Διονυσίου

Η παλαιά Μονή Αγίου Διονυσίου βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Ολύμπου σε υψόμετρο 820-830 μέτρα και μέσα στη χαράδρα του ποταμού Ενιπέα. Ιδρύθηκε από τον Όσιο Διονύσιο το 1542-1543 και άρχισε να χτίζεται το 1546. Το μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου είχε τον κύριο ναό της Αγίας Τριάδας (Καθολικό) και τέσσερα παρεκκλήσια. Τα τρία βρίσκονται εντός της μονής (των Ταξιαρχών, των Αρχαγγέλων και του Όσιου Νικάνορα) και δυο εκτός (του Τιμίου Προδρόμου και του Αγίου Λαζάρου). Διέθετε επίσης διάφορα κτίσματα, όπως Ηγουμενείο, Τράπεζα, κελιά, νερόμυλο και κωδωνοστάσιο.

Καταστράφηκε από πυρκαγιά μεταξύ των ετών 1720 και 1750. Η Μονή ανατινάχθηκε και λεηλατήθηκε από τους Τούρκους του Βελή Πασά το 1813 ή 1821. Το 1835-36 και 1856 έγιναν εργασίες ανακαίνισης, ενώ το 1857 μια πυρκαγιά κατέστρεψε τη νότια πλευρά της Μονής. Η τελευταία μεγάλη καταστροφή της Μονής έγινε από τους Γερμανούς το 1943. Οι ζημιές άρχισαν να αποκαθίστανται το 1972 με τη διάνοιξη δρόμου για το μοναστήρι.

Η μονή γιορτάζει στις 23 Ιανουαρίου και έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Νέα Μονή Αγίου Διονυσίου

Η Νέα Μονή Αγίου Διονυσίου Ολύμπου βρίσκεται στον ίδιο χώρο με το Μετόχι της παλιάς Μονής του Αγίου Διονυσίου σε υψόμετρο 400 μέτρα βορειοδυτικά του Λιτοχώρου στη θέση Σκάλα. Στο Μετόχι υπήρχαν οι εκκλησίες της Κοίμησης της Θεοτόκου και της Αγίας Μακρίνας. Το Μετόχι πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1878 και καταστράφηκε από τους Γερμανούς στις 16 Απριλίου 1943.

Η εκκλησία της Μονής είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου (Καθολικό) και άρχισε να λειτουργεί το 1954. Λόγω του άβατου που ισχύει από το 1989, χτίστηκε το 1992 η νέα εκκλησία του Αγίου Διονυσίου, για να έχουν πρόσβαση όλοι οι επισκέπτες, και αναστηλώθηκε το Ηγουμενείο που περιλαμβάνει τα υπόλοιπα κτίσματα της Μονής, όπως το Σκευοφυλάκιο, το μουσείο και τη βιβλιοθήκη. Εκτός της Μονής υπάρχουν τα παρεκκλήσια του Αγίου Παϊσίου και Αγίου Παχωμίου.

Μονή Αγίας Τριάδας ή Μονή Σπαρμού

Ένα άλλο σημαντικό μοναστήρι του Ολύμπου είναι η Μονή Αγίας Τριάδας ή Μονή Σπαρμού. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.000 μέτρα στη νοτιοδυτική πλευρά του Ολύμπου στην πλαγιά της κορυφής Μαγούλες κοντά στη ρεματιά-χαράδρα του Σπαρμού.

Η εκκλησία της Αγίας Τριάδας (Καθολικό) κτίστηκε το 1633 και το Μετόχι το 1779. Στο χώρο της Μονής υπάρχουν τα παρεκκλήσια του Αγίου Χαραλάμπους, του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου και των Αγίων Πάντων. Η Μονή βοήθησε στην ίδρυση της Σχολής της Τσαρίτσανης και πρόσφερε καταφύγιο σε κλέφτες και αρματολούς του Ολύμπου. Οι Τούρκοι την πυρπόλησαν το 1822. Η Μονή ανασυστάθηκε το 1997 και από το 2000 λειτουργεί ως αντρικό μοναστήρι. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Μονή Παναγίας Κανάλων

Η Μονή Κανάλων βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του Ολύμπου σε υψόμετρο 840 μέτρα και στη βόρεια πλευρά της ρεματιάς-χαράδρας Ζιλιάνα. Η εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου (Καθολικό) γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Το μοναστήρι ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα σύμφωνα με την παράδοση. Στο χώρο της Μονής υπάρχει το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου που χτίστηκε το 1684 και είναι πλήρως αγιογραφημένο. Το 1930, για να μην ερειπωθεί, "ενώθηκε" με τη Μονή Αγίου Διονυσίου Ολύμπου. Έτσι πολλά κειμήλια και εικόνες της μεταφέρθηκαν στη Μονή του Αγίου Διονυσίου. Το 1996 άρχισαν οι εργασίες ανακαίνισης της Μονής και από το 2000 έως σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.